Chi tiết về hệ thống giáo dục tại Bồ Đào Nha

Hệ thống giáo dục Bồ Đào Nha là sự kết hợp giữa trường công và trường tư, giáo dục từ bậc mẫu giáo tới giáo dục đại học.

Tuy nhiên với hệ đại học, tốt hơn nên chọn các trường công. Hầu hết các trường đại học uy tín nhất ở Bồ Đào Nha do nhà nước điều hành và chỉ yêu cầu khoản phí dưới 900 EUR (990 USD) mỗi năm. Các trường tư đắt hơn nhiều, nhưng có một vài trường cũng nằm trong bảng xếp hạng các trường đại học tốt nhất thế giới.

Sự thật về giáo dục tại Bồ Đào Nha

• Học sinh bắt buộc tới trường từ 6 – 18 tuổi
• Giáo dục tại trường công miễn phí, trừ các trường đại học chỉ phải trả một khoản phí nhỏ
• Một vài trường đại học ở Bồ Đào Nha có tên trong danh sách bảng xếp hạng các trường đại học uy tín và có ảnh hưởng trên thế giới. (QS World University Rankings)

Xem thêm chương trình định cư tại Bồ Đào Nha

1. Phân cấp Hệ thống giáo dục 

Trường công miễn phí cho tất cả công dân BĐN và người nước ngoài. Dưới đây là phân cấp bậc học tại Bồ Đào Nha:

• Sơ sinh – mầm non (Infantário): 0-2 tuổi
• Mẫu giáo (Jardim de Infância)     : 3-5 tuổi

Giáo dục cơ bản, cấp 1 (Ensino Básico, 1º ciclo)

• Năm học thứ 1 : 6-7 tuổi
• Năm học thứ 2 : 7-8 tuổi
• Năm học thứ 3 : 8-9 tuổi
• Năm học thứ 4 : 9-10 tuổi

Giáo dục cơ bản, cấp 2 (Ensino Básico, 2º ciclo)

• Năm học thứ 5 : 10-11 tuổi
• Năm học thứ 6 : 11-12 tuổi

Giáo dục cơ bản, cấp 3 (Ensino Básico, 3º ciclo)

• Năm học thứ 7 : 12-13 tuổi
• Năm học thứ 8 : 13-14 tuổi
• Năm học thứ 9 : 14-15 tuổi

Giáp dục trung học (Ensino Secundário)

• Năm học thứ 10 : 15-16 tuổi
• Năm học thứ 11 : 16-17 tuổi
• Năm học thứ 12 : 17-18 tuổi

Năm học bắt đầu vào giữa tháng Chín và kết thúc vào tháng Sáu. Một năm có ba kỳ học, thường là trước kỳ nghỉ lễ.

Kỳ đầu tiên từ tháng 9 đến tháng 12, sau đó là hai tuần nghỉ lễ Giáng sinh và năm mới. Kỳ thứ hai bắt đầu vào tháng 1 và kết thúc hai tuần trước lễ Phục sinh. Sau kỳ nghỉ Phục sinh là học kỳ thứ ba và cuối cùng, từ thứ Ba sau lễ Phục sinh đến giữa tháng 6.

1.1 Điểm khác biệt chính giữa trường công và trường tư

Các trường công ở Bồ Đào Nha do nhà nước tài trợ, nghĩa là giáo dục miễn phí cho tất cả công dân Bồ Đào Nha và trẻ em cư trú tại đây. Chất lượng giáo dục trong các trường công đã được cải thiện trong những năm qua. Tuy nhiên, các trường công vẫn phải đối mặt với các vấn đề như đội ngũ giáo viên già và tỷ lệ tốt nghiệp thấp.

Chương trình giảng dạy trong trường công đều bằng tiếng Bồ Đào Nha. Nếu con bạn chưa nói được ngôn ngữ này, bạn nên cho con học tại trường quốc tế. Bạn có thể chọn trường quốc tế có chương trình tương đương với trường Bồ Đào Nha để giảm bớt gánh nặng khi chuyển vào các trường công lập sau này.

Các trường tư ở Bồ Đào Nha được đánh giá có chất lượng tốt hơn so với các trường công lập. Các trường này có quy định nghiêm ngặt hơn về giờ học, số buổi lên lớp và tuân thủ các quy tắc của trường. Vì lý do này, phụ huynh có thể chọn gửi con đến trường tư để đảm bảo chúng có môi trường học tập nghiêm túc và nghiêm khắc hơn.

1.2 Làm sao để đăng ký đi học tại trường : Điều kiện và hồ sơ

Đăng ký nhập học với học sinh năm đầu bắt đầu từ tháng 4 đến tháng 6. Với tất cả các bậc học khác, học sinh phải đăng ký nhập học trong ba ngày làm việc sau khi lớp học của chúng kết thúc.

Bạn có thể đăng ký học cho con vào trường công theo hai cách: trực tuyến tại Portal das Matrículas hoặc trực tiếp tới trường công. Mỗi trường đều đăng tải các hồ sơ cần thiết trên website của họ hoặc bạn có thể gọi điện trước để biết những tài liệu cần có. Các tài liệu cơ bản cần thiết gồm:

• Số định danh cá nhân của con hoặc giấy khai sinh
• Ảnh thẻ
• Đơn đã hoàn thiện (đơn này do trường cung cấp)
• Hồ sơ tiêm chủng (boletim de vacinas).

Bên cạnh những hồ sơ này, một số trường tư có thể yêu cầu phỏng vấn.

2. Chăm sóc và giáo dục mầm non

2.1 Mầm non: Infantários

Nhà trẻ ở Bồ Đào Nha có tên infantários hoặc creches. Những nơi này nhận trẻ từ 4 tháng tuổi (hết thời gian nghỉ thai sản) cho tới khi các bé được 3 tuổi.

Phần lớn các nơi này đều là của tư nhân. Có một vài trường công do sở An sinh Xã hội quản lý và thường dành cho các gia đình có thu nhập thấp.

2.2 Mẫu giáo: Pré-Primária

Học mẫu giáo không bắt buộc tại Bồ Đào Nha. Cấp này trong tiếng Bồ Đào Nha là pré-primária hoặc jardim de infância. Trẻ em bắt đầu đi học mẫu giáo từ 3 tuổi tới 5-6 tuổi.

Bạn có thể chọn cho con học tại trường công hoặc trường tư. Mỗi trường sẽ có phương pháp giáo dục khác nhau nhưng thường sẽ có 5 giờ học về xã hội, phát triển tình cảm, nhận thức, tâm lý và giáo dục đạo đức.

Ngoài ra còn có một lựa chọn trông trẻ nữa gọi là ATL (Atividades de Tempos Livres). Các lớp này nhận trẻ từ 6 tuổi và trông từ vào khoảng thời gian kết thúc giờ học ở trường tới khi bố mẹ hết giờ làm.

2.3 Chi phí 

Trường mầm non công lập sẽ được miễn phí. Do số lượng hạn chế, nên trường ưu tiên nhận trẻ em từ 4-5 tuổi và trẻ em bị ảnh hưởng do những bất lợi xã hội (ví dụ: khuyết tật, con của cha mẹ vị thành niên, v.v.).

Gần một nửa trẻ em Bồ Đào Nha theo học tại trường mầm non tư thục vì các trường công lập có số lượng hạn chế. Các trường mầm non tư thục ở Bồ Đào Nha đắt thứ hai ở châu Âu, chỉ đứng sau Vương quốc Anh.

Các trường mầm non hoặc mẫu giáo tư thục có chi phí từ 300-400 EUR (330-440 USD) một tháng, nhưng chi phí có thể cao hơn. Một số thành phố thỏa thuận với các trường tư thục nhận trẻ em khi trường công không còn lớp nhận trẻ. Theo đó, cha mẹ có thể phải trả tới 70% chi phí.

Chi phí chăm sóc và trông trẻ có thể tốn tới 400 EUR/tháng (440USD) và tổng có thể tới 4.500 EUR/năm (5.000 USD).

3. Trường tiểu học và trung học

3.1 Giáo dục cơ bản: Tiểu học

Đây là bậc học đầu tiên trong giáo dục cơ bản, từ năm 1-4, tương đương với bậc cơ bản (tiểu học) tại Mỹ.

Giờ học có thể khác nhau tùy trường. Thông thường giờ vào học trong khoảng từ 8 :30-9 :00 và kết thúc vào lúc 16 :00-17 :00. Tổng cộng số giờ học trong ngày phải đủ 5 giờ tính cả giờ giải lao.

Bạn chọn gửi con đến trường công hoặc trường tư. Các trường công lập ưu tiên cho học sinh sống tại Bồ Đào Nha hoặc có cha mẹ làm việc tại đây, nhưng bạn có thể nộp đơn vào bất kỳ trường nào trong cả nước, miễn là họ có chỗ trống. Bạn có thể liệt kê tối đa năm trường mà bạn muốn con học theo thứ tự ưu tiên, con bạn sẽ được xếp vào trường nào vẫn còn suất theo thứ tự đó.

Các môn học ở cấp tiểu học gồm :

• Tiếng Bồ Đào Nha
• Toán
• Khoa học
• Nghệ thuật và thể thao
• Tiếng Anh (ở lớp 3 và lớp 4)

3.2 Giáo dục cơ bản: Giáo dục trung học cơ sở (2 cấp trường)

Cấp học này tương ứng từ lớp 5-9, thường được nhóm lại với nhau. Các trường thường gọi là EB 2/3 (viết tắt của skeino básico de 2º e 3º ciclo), hoặc đơn giản là básico.

Số giờ học tùy thuộc từng trường nhưng phải đảm bảo tối thiểu 25 giờ học/tuần.

Các môn học được giảng dạy ở lớp 5 và 6 gồm: tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Anh, lịch sử và địa lý Bồ Đào Nha, toán, khoa học, giáo dục thể chất (PE), giáo dục trực quan, công nghệ thông tin, âm nhạc. Từ lớp 7 đến lớp 9 sẽ thêm các môn học sau: ngôn ngữ thứ hai (tiếng Tây Ban Nha, Pháp hoặc Đức), lịch sử, địa lý, hóa học và vật lý. Đối với tất cả các lớp, môn đạo đức và tôn giáo có thể tùy chọn.

3.3 Giáo dục phổ thông hay Trường cấp ba

Ensino secundário hay secundário tương đương trường cấp ba ở Mỹ. Tại bậc học này hệ thống giáo dục Bồ Đào Nha bắt đầu phân nhánh chuẩn bị cho sinh viên tiếp tục chương trình đại học hoặc tham gia lực lượng lao động.

Các khóa học chính gồm:

• científico-humanísticos  – dành cho những sinh viên muốn tiếp tục học đại học
• científico-tecnológico – dành cho những sinh viên muốn học đại học nhưng muốn có thêm các lớp thực hành thực tế và chuyên về nghề nghiệp
• các khóa học chuyên sâu về ngành nghề

3.4 Các chuyên ngành đăng ký học đại học

Nếu các bạn chọn một chuyên ngành để tiếp tục học lên đại học, bạn cần chọn một lĩnh vực chuyên môn chính:

• Khoa học và công nghệ
• Khoa học kinh tế xã hội
• Ngôn ngữ và nhân văn
• Nghệ thuật

Những khóa này đều có những môn học chung gồm tiếng Bồ Đào Nha, ngôn ngữ (tiếng Đức, Tây Ban Nha hoặc Pháp), triết học và PE. Năm môn học khác liên quan tới lĩnh vực nghiên cứu.

Khi kết thúc trung học, học sinh cần làm bài kiểm tra quốc gia chiếm tỷ lệ % trong điểm cuối cấp. Các trường đại học thường liệt kê các kỳ thi quốc gia học sinh cần tham gia trước khi đăng ký chuyên ngành của họ.

3.5 Chi phí

Trường công lập ở cấp học này cũng được miễn phí cho tất cả cư dân và người nước ngoài. Tuy nhiên trường tư có thể tốn kém hơn. Mỗi trường lại có chi phí khác nhau nhưng trung bình rơi vào khoảng 400-500 EUR/tháng (440-550 USD) với trường tư từ cấp tiểu học tới trung học cơ sở.

Bạn cũng cần phải trả một khoản phí nhập học khoảng 300 EUR/năm (330 USD), và chi phí cho tài liệu, sách học tập có chi phí khoảng 300 EUR (330USD)

4. Trường quốc tế 

Một số trường quốc tế tốt nhất ở Bồ Đào Nha tập trung ở Lisbon, Porto và Algarve, vì tại các thành phố này có nhiều người nước ngoài sinh sống. Trong phần này, chúng tôi giới thiệu với bạn một số trường học tốt nhất ở Bồ Đào Nha dành cho sinh viên quốc tế, trường Anh, Pháp hoặc Đức, cùng với chi phí của họ.

4.1 Yêu cầu nhập học

Thông thường các trường sẽ đăng các tài liệu nhập học cần thiết trên trang web của họ, vì vậy bạn nên tìm hiểu trên website trường mà bạn mong muốn trước.

Thông thường bạn cần nộp những tài liệu sau:

• Mẫu đơn xin nhập học (có trên webiste trường)
• Định danh cá nhân của bố mẹ và của người nhập học
• Ba ảnh hộ chiếu của cả học sinh và encarregado de educação (người giám hộ)
• Giấy tờ chứng minh cư trú hợp pháp
• Bảng điểm, học bạ của các năm trước
• Giấy chứng nhận y tế hoặc bảng chứng nhận tiêm chủng
• Biên lai, giấy tờ chứng minh đã thanh toán phí nộp đơn
• Bài kiểm tra ngôn ngữ, nếu cần

Hầu hết các trường yêu cầu phỏng vấn với ban giám hiệu hoặc cán bộ trong trường học trong quá trình nhập học.

4.2  Học phí

Nếu bạn có ý định cho con học trường quốc tế, vậy hãy chuẩn bị sẵn nguồn tài chính. Chi phí hàng tháng rơi vào khoảng 800 EUR (880 USD). Chi phí tối thiểu tại trường quốc tế là 400 EUR/tháng (440 USD) nhưng chi phí có thể lên tới 1.800 EUR (2.000 USD). Cấp học càng cao thì chi phí càng đắt, dù ở trong cùng một trường.

Với các trường này, bạn phải đóng một khoản phí nộp đơn không hoàn lại từ 30-70 EUR (33-77 USD). Ngoài ra, bạn phải trả phí nhập học hàng năm từ 200-500 EUR (220-550 USD). Bên cạnh sách và đồ dùng học tập khác, một số trường yêu cầu sử dụng đồng phục, vì vậy sẽ có thêm một vài chi phí phụ khác nữa.

4.3 Trường Công giáo tại Bồ Đào Nha

Các trường Công giáo có lịch sử lâu đời tại Bồ Đào Nha và thường là những trường tốt nhất ở Bồ Đào Nha.

Trường Công giáo tại Bồ Đào Nha dạy Tôn giáo và tuân theo những giá trị, giáo lý Công giáo.

Tuy nhiên, phương pháp giảng dạy có thể khác nhau tùy trường học. Một số trường Công giáo chỉ giảng dạy đơn giản về chủ đề Đạo đức và Tôn giáo, một số trường khác như Opus Dei lại yêu cầu cầu nguyện trước các giờ học, chuẩn bị cho việc xưng tội, lễ rước lần đầu, và các ngày lễ khác, bao gồm cả bắt buộc hoặc tùy chọn.

Một số trường Công giáo tốt nhất:

• Colégio Nossa Senhora do Rosário tại Porto;
• Colégio Rainha Santa Isabel tại Coimbra;
• Salesianos do Estoril tại Lisbon;
• Colégio Manuel Bernardes tại Lisbon.

5. Giáo dục đại học

Hầu hết các trường đại học tốt nhất ở Bồ Đào Nha là trường công lập, tuy nhiên bạn cũng sẽ thấy một số trường tư nằm trong top đầu của bảng xếp hạng. Đây cũng là những trường đại học tốt nhất cho sinh viên quốc tế ở Bồ Đào Nha. Giáo dục tại Bồ Đào Nha có chất lượng cao và các lớp học được giảng dạy bằng tiếng Anh để phù hợp với sinh viên quốc tế.

Bạn được xem là sinh viên quốc tế nếu không phải là công dân Bồ Đào Nha hoặc EU. Tuy nhiên, nếu bạn cư trú hợp pháp ở Bồ Đào Nha trong hai năm hoặc bạn đã sống ở Bồ Đào Nha kể từ ngày 1 tháng 1 của năm bạn đăng ký vào trường đại học, bạn có thể đăng ký như công dân của họ. Tất cả các sinh viên khác chiếm 30% số lượng đăng ký của một khóa học nhất định.

5.1 Các trường ĐH tốt nhất ở Bồ Đào Nha

Theo bảng xếp hạng các trường đại học thế giới QS, dưới đây là danh sách những trường đại học tốt nhất :

• Universidade do Porto
• Universidade de Lisboa
• Universidade Nova de Lisboa
• Universidade de Coimbra
• Universidade de Aveiro

5.2 Các bằng đại học

Giáo dục Đại học ở BĐN được chia ra thành các cấp học sau :

• Licenciatura (bằng Cử nhân) – 3 năm
• Mestrado (bằng Thạc sĩ) – 2 năm
• Doutoramento (Tiến sĩ) – tùy lĩnh vực/ngành

Rất nhiều khóa học ở Bồ Đào Nha – mestrado integrado – kết hợp giữa bằng Cử nhân và Thạc sĩ. Với những bằng này, sinh viên chỉ phải đăng ký nhập học một lần và tiếp tục học cho tới khi hoàn thành chương trình Thạc sĩ. Các ngành thường áp dụng có y học, kĩ thuật, kiến trúc và tâm lý học.

Bạn cũng có thể lấy pós-graduação (đào tạo sau đại học) sau khi học xong chương trình Thạc sĩ, đây thường được coi là chuyên ngành chuyên sâu không phải là một bằng đại học.

5.3 Chi phí của sinh viên nước ngoài khi học tại Bồ Đào Nha

Không giống như các cấp học khác được miễn phí hoàn toàn nếu học trường công, giáo dục đại học yêu cầu bạn phải đóng góp một khoản chi phí.

Trường đại học công lập

Học phí của trường công không cố định, khác nhau tùy từng ngành/môn học nhưng không được vượt quá mức tối đa đã thông qua theo luật pháp, có thay đổi theo từng năm. Chi phí tối đa cho một chương trình đại học năm học 2019-2020 tại trường công lập là 872 EUR/năm (960 USD). Với một vài chương trình khác, chi phí có thể từ 500 EUR/năm (550 USD)

Trường đại học tư

Trường tư được tự chủ về học phí nên chi phí có thể cao hơn 3-4 lần so với trường công. Với trường tư, chi phí hàng năm thường từ 3.000 EUR (3.300 USD).

6. Trường ngôn ngữ 

Học trường ngôn ngữ là cách nhanh nhất để học ngôn ngữ tại địa phương. Có rất nhiều trường ngôn ngữ ở Bồ Đào Nha dành cho người nước ngoài, bạn có thể tìm kiếm online với rất nhiều lựa chọn. Bên cạnh những trường chuyên về ngôn ngữ, bạn cũng có thể tham gia các lớp tiếng Bồ Đào Nha tại các trường đại học công như Universidade do Porto, Coimbra, và Lisbon.

Các khóa học này có thời gian học đa dạng từ các khóa ngắn hạn vài giờ học cho tới các lớp kéo dài vài tuần. Học phí của trường ngôn ngữ thường từ 300 – 400 EUR cho một khóa 60 giờ học (330-440 USD).

Chương trình PPT (tiếng Bồ Đào Nha cho tất cả mọi người)

Chương trình PPT là một sáng kiến của chính phủ cung cấp các lớp ngôn ngữ miễn phí. Chương trình này dành cho tất cả người nước ngoài cư trú tại Bồ Đào Nha bất kể tình trạng việc làm hoặc thu nhập. Các chương trình này yêu cầu 150 giờ học lấy chứng chỉ A2 hoặc B2. Một khóa học có thể kéo dài vài tuần hoặc vài tháng tùy trung tâm.

Xem thêm các câu hỏi thường gặp về chương trình Golden Visa tại Bồ Đào Nha